خانمە شاعیر کەژاڵ ئیبراھیم ماڵئاوایی لە ژیان کرد " دڵێك نییە بۆ

خۆشەویستی ناچارین بڵێین ماڵئاوا"

 لە تەمەنی 50 ساڵیدا خانمە شاعیر کەژاڵ ئیبراھیم خدر، بۆ دواجار ماڵئاوایی لە ژیان کردوو لە دوای خۆی بێجگە لە ھاوسەر و دوو کچ و کوڕێك، زیاتر لە 32 دیوانی چاپکراوی شیعری بە زمانەکانی کوردی و عەرەبی و فارسی و ئەمازیغی بەجێشتووە، جگە لە کەس و کارەکەی بەشێك لە نووسەرانیش باس لەوە دەکەن کەژاڵ ئیبراھیم، شاعیرێکی كورد پەروەر و خۆشەویست بووە لای خەڵكی كوردستان.

رێبوار محەمەد، ھاوسەری كەژاڵ ئیبراھیم خدر، كە 28 ساڵ ھاوژین بوون لەبارەی كۆچی دوایی كەژاڵ دەڵێ: "رۆژێك لە رۆژان بیرم لەوە نەكردووەتەوە كە بێمە سەرگۆڕی ھاوسەرەكەم، ئەو شاعیرەی كە ھەمووكات خۆشەویستی خاك و نیشتمانی لە دڵدابوو".

کچەکانی و کەسو کارەکەی وەك خۆیان دەڵێن، شیوەن بۆ کەسێك دەکەن کە لەبەر تێکستە ئەدەبیەکانی و زیاتر لە 135 خەڵاتی رێزلێنانی وڵاتانی عەرەبی وەرگرتووە و لە ناوخۆشدا 80 خەڵاتی رێزلێنانی پێدراوە.

 

کەژاڵ ماڵئاوایی لە ژیان دەکات و کتێبخانەکەی لەگەڵ بەشێك لە بەرھەمە چاپ نەکراوەکانی بە جێدەمێنن، ئەم خانمە زیاتر لە 140 پارچە شیعری بۆ سەر زۆرێك لە زمانە بیانییەکان وەرگێردراوە.

 

 عەدالەت عەبدوڵڵا، نووسەر و  مامۆستای زانکۆ بە كوردستان24 گوت: "كەژاڵ ئیبراھیم خدر، لەوە دەرچوو بوو كە تەنھا شاعیری كورد بێت و خوێنەرانی تەنھا لە كوردستان بن، بەڵكو خەڵكی بیانی شیعرەكانیان دەخوێندەوە، كەمن ئەو شاعیرانەی دەتوانن سنووری وڵاتی خۆیان تێپەڕێنن و لەلایەن كولتووری دیكە بناسرێن".

 

کەژاڵ ئیبراھیم خدر، لە ساڵی 1968 لە شارۆچکەی قەڵادزێ لە دایکبووە و لە 1987ەوە دەستی بە نووسین کردووە، لە 23/4/2018 لە سلێمانی كۆچی دوایی كرد.

 

كەژاڵ لە شیعرێكدا دەڵێ:

چاوێك نییە بۆ عەشق

 دڵێك نییە بۆ خۆشەویستی

 ناچارین بەم خاكە بڵێین ماڵئاوا

سما کورد(کوردهای امارات)

کانیاوێکی سه‌رسوڕهێنه‌ر له‌ شاری سه‌رده‌شت

سه‌رده‌شت

ئه‌گه‌ر ئۆغر بکه‌ن بۆ 7 کیلومه‌تری باشوری جاده‌ی سه‌رده‌شت – مه‌هاباد ده‌توانن بڕۆن بۆ دیتنی کانی گڕاوان که‌ له‌ نێو ڕوبار و چه‌مێکی بچووکدایه‌ له‌ سه‌ر ته‌پۆڵکه‌ێیک که‌ خاوه‌نی که‌ربۆناتی ئاهه‌کیه‌ . کانیاوێک که‌ به‌ له‌ نێو بردنی ده‌وروبه‌ری خۆی و ماننه‌وه‌ی ئاسه‌واره‌که‌ی توانیویه‌تی یه‌کێک له‌ شکاره‌کانی سرۆشت بخۆلقێنێت .

ئه‌وه‌ی که‌ له‌ شاری ڕه‌به‌ت و کانیه‌کانی گراوان ده‌یبینن ، تاشه‌ به‌رد نیه‌ ! به‌ڵکوو ئاسه‌واری ئاوی ئه‌و کانیه‌یه‌ که‌ به‌ سه‌ر ئه‌و زه‌وینه‌دا ڕۆیشتوه‌ و شێوه‌ی تاشه‌ به‌ردی به‌ خۆیه‌وه‌ گرتوه‌ و ڕۆژ له‌ دوای ڕۆژیچ گه‌وره‌تر ده‌بێت و شێوه‌ێیکی قووچی وه‌کو ڕه‌حه‌تی پێک هێناوه‌ که‌ نیگارێکی جوان ، و سه‌ر سوڕهێنه‌ری هه‌یه‌ .

ئاوی ئه‌م کانیه‌ له‌ نێو خه‌ڵکدا به‌ ئاوی شه‌فابه‌خش ناوبانگی ده‌رکردوه‌ و زۆرێک له‌ خه‌ڵک بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌ و نه‌خۆشی پێستیان دێن بۆ ئاوی ئه‌م کانیه‌ . به‌ڵام پێویسته‌ بزانن که‌ ئاوی کانی گه‌ڕاوان بۆ خواردن ناشێت . ئه‌م ئاوه‌ گازی هه‌یه‌ و لانی که‌م له‌ هه‌ر لیترێکدا گره‌مێک خۆیی کانزای هه‌یه‌ . له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی که‌ قووڵ نیه‌ خه‌ڵکی پا ده‌ننه‌ ناوی ئه‌و کانیه‌ و ده‌م و چاوی لێ ده‌شۆن . و ده‌توانن که‌مێکیشی لێ ببه‌ن بۆ شار و گۆندی خۆیان .

ئه‌م ئاو‌ له‌ دوو کانی پێک هاتوه‌ ، که‌ 100 مه‌تر لێک دوورن .                             به‌رده‌ ئاهه‌کیه‌کانی ده‌ورو به‌ری هه‌ردوو کانی تراشراون و کراونه‌ته‌ حه‌وزی بچووک . حه‌وزی یه‌که‌م به‌ شێوه‌ی چوار گۆشی لاکێشه‌ و 2/4 مه‌تر درێژه‌ و 1/9 مه‌تر پانه‌ و 80 سانتی مه‌تر قووڵه‌ .

چۆن بڕۆین ئه‌وێ ؟

کانی گ‌ڕاوان له‌ پارێزگه‌ی ئازه‌ربایجانی خۆرئاوا ، 30 کیلوومه‌تری شاری سه‌رده‌شته‌ و جێگاێیکی زۆر شیاوه‌ بۆ سه‌یرانی هاوینه‌ و وه‌رزی گه‌رما . بۆ ڕۆیشتن بۆ دیتنی کانی گراوان ده‌بێ بکه‌ونه‌ ڕێی جاده‌ی سه‌رده‌شت – مه‌هاباد .

  

جه‌رگتان خاوێن که‌ن بۆ ئه‌وه‌ی ڕه‌شی ده‌ور چاوتان که‌م ببێته‌وه‌

 

ڕۆن زه‌یتوون و ئاو لیمۆ

جه‌رگ یه‌کێک له‌ ئه‌ندامه‌ سه‌ره‌کیه‌کانی له‌شه‌ و به‌رپرسی دوورخستنه‌وه‌ی ئازاره‌کانی نێو خوینه‌ . جه‌رگ بڕێک له‌و شتانه‌ی که‌‌ ماده‌ی غه‌زاییان هه‌یه‌ بۆ کارکردی خۆی ده‌گرێت و بۆ ته‌ندرۆستی گشتی له‌ش زۆر هه‌وڵ و ته‌قلا ده‌دات . ئه‌م ئه‌ندامه‌ گرنگه‌ جگه‌ له‌وه‌ی که‌ ژاره‌کانی نێو خوێن لا ئه‌بات چه‌ن ئه‌رکی گرنگی تریشی هه‌یه‌ وه‌کوو سه‌نتێز کردنی پرۆتێئینه‌کان، ده‌ڵانی هۆرموونه‌کان و پاراستنی کارکردی مێتابۆلیک که‌ له‌ ئه‌رکه‌کانی سه‌رشانی جه‌رگن. به‌خته‌وه‌رانه‌ به‌ ده‌س هێنای ڕه‌وشتی چاک و ده‌رمانی سرۆستی بۆ خاوێن کردن و چاک بوونه‌وه‌ی کارکردی جه‌رگ زۆر باشه‌ . ده‌بێ بزانن که‌ ئه‌گه‌ر جه‌رگ بکه‌وێته‌ نێو عه‌زیه‌ت کاریگه‌ری خۆی له‌ سه‌ر پێست و بازنه‌ی ده‌وری چاو داده‌نێت . له‌م بابه‌ته‌دا به‌ شێوازێکی ساکار و سرۆشتی و ته‌نیا به‌ دو خوارده‌مه‌نی که‌ له‌ به‌رده‌س هه‌موانا هه‌یه‌ ئاشناتان ئه‌که‌ین بۆ خاوێن کردنه‌وه‌ی جه‌رگ و که‌م بوونه‌وه‌ی چاڵ که‌وتن و ڕه‌ش بوونه‌وه‌ی ده‌وری چاو . تکایه‌ له‌گه‌ڵمانا هاوڕێ بن .

چ ده‌کات ئه‌م شێوازه‌ سرۆشتیه‌؟!

بۆ درۆست کردنی ئه‌م ده‌رمانه‌ سرۆشتیه‌ بۆ خاوێن کردنی جه‌رگ ته‌نیا پێویستتان به‌م دوو مادده‌ سه‌ره‌تایی و ساکاره‌ هه‌یه‌ واته‌ ڕۆن زه‌یتوون و لیمۆی ترش . تێکه‌ڵ کردنی ئه‌م دوو مادده‌ کاریگه‌ری زۆری هه‌یه‌ بۆ پاراستنی کارکردی ته‌واوی له‌ش و بۆ خاوێن کردنی جه‌رگ و که‌م کردنه‌وه‌ی چاڵ که‌وتن و ڕه‌ش بوونه‌وه‌ی ده‌وری چاو. ڕاده‌ی زۆری ئانتی ئۆکسیدانی نێو ئه‌م ده‌رمانه‌ سرۆشتیه‌ و هێزی تێكلاوی ئه‌و بۆ خستنه‌ده‌ره‌وه‌ی تۆکسینه‌کان یان هه‌مان ژاراوه‌کانی له‌ش ده‌بێته‌ هۆی ئه‌وه‌ی که‌ جه‌رگ خاوێن ببێت و به‌ که‌م کردنه‌وه‌ی ڕه‌سی ده‌ور چاو پێستێکی ڕواڵه‌تی سالم و گه‌شاوه‌ به‌ ده‌س بێنێت .

سه‌باره‌ت به‌ تایبه‌تمندیه‌کانی ڕۆنی زه‌یتوون

ئه‌م ڕۆنه‌ له‌ ڕۆنه‌ خاوێنه‌کانه‌ که‌ پێویسته‌ له‌ په‌یڕه‌وی خواردنی هه‌موو که‌سێکدا هه‌بێت . ئه‌گه‌ر ده‌تانه‌وێ که‌ شێوازی ژیانتان بگۆڕن و به‌ شێوه‌ێیکی ساغتر و خاوێنتر بژین له‌ ڕاده‌ێیکی مام ناوه‌ندیدا پێویستتان به‌م ڕۆنه‌ هه‌یه‌ . ئه‌سیده‌ چه‌وره‌کان و تێکڵاوی دژ به‌ هه‌و کیمی نێوان ئه‌م ڕۆنه‌ ده‌بێته‌ هۆی ته‌ندرۆستی گشتی له‌ش و به‌ تایبه‌ت بۆ سیستمی دڵ و ده‌ماره‌کان و جه‌رگ زۆر کاریگه‌ری هه‌یه‌. ڕاده‌ی به‌رزی ئانتی ئۆکسیدانه‌کان ، ڤیتامینه‌کان و ماده‌ کانزاییه‌کانی نێو ڕۆن زه‌یتون ده‌بێته‌ هۆی که‌م بوونه‌وه‌ی ئازاره‌کانی ئۆکسیداتیوی پێک هاتوو له‌ ڕادیکاڵه‌ به‌ڕه‌ڵڵا کراوه‌کان و یارمه‌تی ده‌دات بۆ دوورخستنه‌ه‌ی زووتری خه‌ساره‌کان و به‌رگری له‌ سه‌رهه‌ڵدانی نه‌خۆشیه‌کان .

 سه‌باره‌ت به‌ تایبه‌تمندیه‌کانی لیمۆ ترش

 تایبه‌تمندیه‌کانی لابردنی ژاراوی له‌ش به‌ هۆی لیمۆترش هه‌ر له‌ سه‌رده‌می کۆنه‌وه‌ ناسراوه‌ . ئه‌م مادده‌ خوارده‌مه‌نیه‌ له‌ سه‌رهه‌ڵدانی زۆرێک له‌ تێکچوونه‌کان له‌ له‌شدا به‌رگری ده‌کات . لیمۆ ترش سه‌رچاوه‌ی جاکی ئه‌سید ستریک ، ڤیتامینC ، کلسیۆم، پتاسیۆم ، منیزیۆم ، بیۆ فلانۆئیده‌کان ، پێکتین و لیمۆنینه‌ . ته‌وای ئه‌م مادده‌ غه‌زائیانه‌ ماده‌ێیکی غه‌زایی به‌ که‌ڵکیان له‌ لیمۆترش پێک هێناوه‌ بۆ به‌هێز کردنی سیسته‌می هیمنی له‌ش .

بۆ درۆست کردنی ئه‌م ده‌رمانه‌ سرۆشتیه‌ بۆ خاوێن کردنی جه‌رگ ته‌نیا پێویستتان به‌م دوو مادده‌ سه‌ره‌تایی و ساکاره‌ هه‌یه‌ واته‌ ڕۆن زه‌یتوون و لیمۆی ترش . پێکهاته‌ی ئه‌م دوو مادده‌ کاریگه‌ری زۆری هه‌یه‌ بۆ پاراستنی کارکردی ته‌واوی له‌ش و بۆ خاوێن کردنی جه‌رگ و که‌م کردنه‌وه‌ی چاڵ که‌وتن و ڕه‌ش بوونه‌وه‌ی ده‌وری چاو.

لیمۆ ترش به‌رگری ده‌کات له‌ سه‌رهه‌ڵدانی کێم و چڵک کردنه ڤیرۆسی و‌ باکتریاییه‌کان و ڕزگارتان ده‌کات له‌ شه‌ڕی کێشه‌کانی زستان . ئه‌م مێوه‌ ترشه‌ هه‌روه‌ها ئانتی ئۆکسیدانێکی زۆری تێدایه‌ ک ه‌ کاریگه‌ریه‌ خراپه‌کانی ڕادیکاڵه‌ به‌ره‌ڵڵا بوه‌کان پووچه‌ڵ ده‌کات و به‌م جۆره‌ ئه‌و خه‌ساره‌تانه‌ی که‌ دێنه‌ مل سلووله‌کاندا که‌م ده‌که‌نه‌وه‌ و به‌ زیندوو کردنه‌وه‌یان یارمه‌تی له‌ش ده‌ده‌ن بۆ پاراستنی مام ناوه‌ندی له‌ش . لیمۆ ترش تایبه‌تمندی به‌رچاوی هه‌یه‌ و له‌ش ئالکانی (ته‌فت) ده‌دات و له‌ چاک بوونه‌وه‌ی هه‌ڵتاوێن و تاواننه‌وه‌ی خۆراک ڕۆڵێکی کاریگه‌ری هه‌یه‌ . ئه‌گر ده‌تانه‌وێ زیاده‌ی تڕاوه‌مه‌نی و خه‌ساره‌کان زووتر له‌ له‌شتان دووربکه‌وێ لیمۆ ترش بخۆن .

چۆن جه‌رگمان به‌ ڕۆن زه‌یتون و لیمۆ ترش خاوێن بکه‌ین؟

ئه‌م کاره‌ مانگێک ده‌خاێنێت و ئیوه‌ ده‌توانن تا سێ مانگ (له‌ هه‌ر ساڵێکدا ) درێژه‌ی پێ بده‌ن. له‌ درێژه‌ی ئه‌م خاوێن کردنه‌وه‌دا پێویسته‌ که‌ مێوه‌ ، سه‌وزه‌ و دانه‌وێڵه‌ی زۆرتر بخۆن .

ئه‌ه‌وه‌ی که‌ بۆ ئه‌م پێکهاته‌ پێویسته‌

ڕۆن زه‌یتون   2 که‌وچکی نان خواردن (32 گره‌م)

ئاوی لیمۆ ترش   1 که‌وچکی نان خواردن ( 10 میلی لیتر)

شێوازی درۆست کردن و که‌ڵک وه‌رگرتن

هه‌ر ئه‌وه‌ به‌سته‌ که‌ ڕۆن زه‌یتونه‌که‌ و ئاو لیمۆترشه‌که‌ تێکه‌ڵ بکه‌ن و به‌یانیان به‌ دڵ خاڵی بیخۆنه‌وه‌ . دوای ئه‌وه‌ش لێوانێ ئاوی نه‌ سارد و نه‌ گه‌رم نۆش گێانتان بکه‌ن و دوای ئه‌وه‌ لانی که‌م نیم کات ژمێر خۆرابگرن له‌ خواردنی نانی به‌یانیان .

باشتره‌ بزانن که‌

له‌وێرا که‌ جه‌رگ ڕۆڵێکی کاریگه‌ری هه‌یه‌ له‌ له‌شدا پێویسته‌ ئه‌و عاده‌ته‌ خراپانه‌ی که‌ کێشه‌ بۆ جه‌رگ درۆست ده‌که‌ن به‌ چاکی بناسن . زۆربه‌ی ئه‌و که‌سانه‌ی که‌ گیرووده‌ی کیشه‌ی جه‌رگ و نه‌خۆشیه‌کانی ده‌بن ئه‌و که‌سانه‌ن که‌ جگه‌ره‌ ده‌کێشن و ئه‌لکۆل ده‌خۆنه‌وه‌ . ئه‌م دوو ماده‌ به‌ شێوه‌ێیکی به‌رچاو ئازار ده‌گه‌ێنن به‌ جه‌رگ . جگه‌ له‌مانه‌ش، خوارده‌مه‌نی زۆر چه‌ور ، که‌وتنه‌ به‌ر ژاراوی جێ نیشته‌ و ده‌ور و به‌ر و خواردنی بێ به‌رنامه‌ی ده‌رمانه‌کان کاریگه‌ری نه‌رێنی داده‌نێ له‌ سه‌ر جه‌رگ . له‌ کۆتاییدا باشتره‌ بزانن که‌ هه‌موومان هاینه به‌ر‌ مه‌ترسی ئه‌و هۆکارانه‌ی که‌ ده‌بنه‌ هۆی زیاتر بوونی کۆ بوونه‌وه‌ی خه‌ساره‌کان و ماده‌ ژاراویه‌کان له‌ له‌شدا . به‌م بۆنه‌وه‌ ده‌بێ جگه‌ له‌ پارێز کردن له‌و عاده‌ته‌ خراپانه‌ی که‌ گۆتمان له‌ بیری خاوێن کردنی له‌شیشمان له‌ ژار بین .   

 

سه‌رسوڕهێنه‌ره‌کانی ئۆغر بۆ عیلام

 

هه‌ر کات باسی پارێزگای عیلام ده‌کرێ زوو له‌ گه‌ڵ پاشگری بێ به‌ش ڕوو به‌ڕوو ده‌بین. بێ به‌شێیک که‌ هه‌موو کات به‌سراوه‌ به‌ وشه‌ی عیلام و ئه‌م پێکهاته‌ جه‌ند سه‌ده‌ و ده‌یه‌س که‌ دووپات ده‌بێته‌وه‌ . به‌م وه‌عه‌ش عیلام جێگای شیاوی دیتنی زۆری هه‌یه‌ که‌ له‌ کاتی ئۆغر کردن بۆ ئه‌م پارێزگا ده‌توانن سۆراخیان بگرن و ببێته‌ هۆی سه‌رسووڕمانتان .

 ته‌سکایی ئه‌رخه‌وان

ته‌نگه‌ڵانی ئه‌رغه‌وان وا له‌ سێ کیلوومه‌تری باشوری خۆرهه‌ڵآتی شاری عیلام . پانتایی ئه‌م ته‌نگه‌ نزیکه‌ی 170 هێکتار (ده‌ هه‌زار مه‌تری چوار گۆشه‌) به‌راورد کراوه. هه‌ر به‌و شێوه‌ که‌ له‌ نێوه‌که‌ی ده‌رده‌که‌وێ ، له‌م ته‌نگه‌دا جۆره‌ که‌میابه‌کانی ئه‌رخه‌وان هه‌یه‌ ‌که‌ خریکه‌ له‌ نێو ده‌چن و ڕوومه‌تی ئه‌م ته‌سکه‌یانه‌ جیاواز کردوه‌ .

خواردنه‌ ناوچه‌ێیه‌کانی عیلام

یه‌کێک له‌ خوارده‌مه‌نیه‌کانی به‌ ناو بانگی ناوچه‌یی عیلام "که‌په‌" ی ناوه‌. بۆ درۆست کردنی که‌په‌ سه‌ره‌تا که‌مێ برێنجی عه‌تر و بۆ دار که‌ تام و بۆنێکی خۆشی هه‌بێ ده‌که‌نه‌ ناو ئه‌ندازه‌ێه‌ێیک ئاو و ده‌یننه‌ بان ئاگر . دوای ئه‌وه‌ که‌ کۆڵا و سارد بوو ده‌سی تێ ده‌خه‌ن و ده‌یکه‌نه‌ هه‌ویر . دوای ئه‌وه‌ش که‌مێک گۆشتی قیمه‌ و به‌تاته‌ی ورد کراو و مه‌ویژ و پیازی ورد کراو سوور ده‌که‌ن و ڕب و بیبار و ئاڵه‌ت و که‌مێک سه‌وزه‌ی عه‌تر دار ده‌که‌نه‌ ناوی .

برساق یه‌کێک له‌ شیرینیه‌ ناوچه‌یی و نه‌ریتخواز به‌ناوبانگه‌کانی پارێزگای عیلامه‌ که‌ به‌ ئارد، شه‌کر ، ڕۆن حه‌یوانی ، هێلکه‌ ، زیره‌ ، ڕازیانه‌ و ئاڵه‌ت درۆست ده‌کرێت . ده‌توانن ئه‌م شیرینیه‌ له‌ شیرینی فرۆشیه‌کان وه‌ هه‌روه‌ها له‌ بازاره‌ نه‌ریتخوازه‌کان به‌ ده‌ستی بینن . خواردنه‌کانی ناوچه‌یی دیکه‌ی پارێزگای عیلام بریتین له‌ : جگرۆز ، هه‌ڵوای به‌ی له‌ گه‌ڵ قه‌له‌ماسوا .

کۆنترین له‌وحه‌میژوییه‌کانی عیلام

نه‌خش قۆتی ئاشوری گۆڵ گۆڵی مه‌لکشاهی ، وا له‌ 25 کیلومه‌تری شاری عیلام ، له‌ سه‌ کێوێک به‌ نێوی که‌بیر کێو به‌ سه‌ر ڕووباری گۆڵ گۆڵ . ئه‌م نه‌خشه‌ قیته‌ له‌ ڕه‌هه‌ندی 135 له‌ 90 سنتی مه‌تره‌ ، به‌ به‌رزی سێ مه‌تری زه‌وی درۆست کراوه‌ . قووڵایی نووسراوه‌ی سه‌ر به‌رده‌که‌ 2/5 سه‌نتی مه‌تره‌ . گۆڵ گۆڵی مه‌له‌کشاهی له‌ ساڵی 645 زایینی دوای ئه‌وه‌ی که‌ ئاشووری بانیپاڵ زاڵ: بوون به‌ سه‌ر عیلامدا ، هه‌ڵ که‌نراوه‌ و کۆنترین به‌رده‌ نووسراوه‌ی عیلام به‌ ئه‌ژمار دێت .

ئه‌م نه‌خشه‌ قیته‌ له‌ خۆگری ئه‌مانه‌یه‌ : چه‌ن نوسراوه‌ به‌ خه‌تی مێخی و به‌ زمانی ئاشووری له‌ گه‌ڵ نه‌خشی سه‌روازێک که‌ کڵاوێکی ئاسنینی به‌ سه‌ره‌وه‌یه‌  و نه‌خشی مانگ و ئه‌ستێره‌ له‌ ته‌نیشتی ئه‌و ده‌بینرێت . جێگای ئێستای ئه‌م نووسراوه‌ به‌رده‌ له‌ سه‌ر ڕێگای کۆنینه‌ی عیلام به‌ ئاشووره‌ . نه‌خش قۆتی ئاشوری گۆڵ گۆڵی مه‌لکشاهی ، له‌ شه‌شه‌می مانگی گه‌ڵاڕێزانی ساڵی 1355 هه‌تاوی به‌ ژماره‌ی 1418 وه‌کوو یه‌کێک له‌ ئاسه‌واره‌ کۆنینه‌کانی گه‌لی ئێران تۆمار کراوه‌ .

چاوکه‌ ئاو گه‌رمه‌کانی دێ لۆڕان

کانیاوه‌ گۆگردی و ئاو گه‌رمه‌کانی دێ لۆڕان وا له‌ سێ کیلومه‌تری شاری دێ لۆڕان ، له‌ داوێنی سیا کێو و نزیک به‌ ئه‌شکه‌وتی شه‌مشه‌له‌ کوێره‌ . ئه‌م کانیه‌ ئاو گه‌رمانه‌ ، به‌ گرمایی نزیکه‌ی 50 ده‌رجه‌ی سه‌نتیگراد خاوه‌نی حه‌مامی ته‌ندرۆستی ئاو گه‌رم و حه‌وزی لیته‌ ده‌رمانیه‌ که‌ گرنگی ده‌رمانی تایبه‌تی هه‌یه‌ .

ئه‌شکه‌وتی به‌هه‌شت

ئه‌شکه‌وتیزینه‌گان ناسراو به‌ ئه‌شکه‌وتی به‌هه‌شت ، وا له‌ پێنج کیلومه‌تری باکووری خۆرهه‌ڵآتی ساڵح ئاوا و له‌ 52 کیلومه‌تری شاری عیلام . ناوچه‌ی ساڵح ئاوا له‌ وه‌رزی هاوینا نزیکه‌ی 40 ده‌ره‌جه‌ی سه‌نتیگراد گه‌رمه‌ ؛ ئه‌مه‌ له‌ حاڵێکدایه‌ که‌ هه‌ای ناو ئه‌شکه‌وتی زینگان ژێر 10 ده‌رجه‌یه‌ یانێ نزیکه‌ی 50 ده‌ره‌جه‌ جیاوازی له‌ گه‌ڵ ده‌ره‌وه‌ی ئه‌شکه‌وت . هۆی به‌ناو بانگ بوونی ئه‌م ئه‌شکه‌وته‌ به‌ ئه‌شکه‌وتی به‌هه‌شت هه‌ر ئه‌و هه‌وا خۆش و به‌ چێژه‌ی نێو ئه‌شکه‌وته‌ .

ئه‌شکه‌وتی به‌هه‌شت ئه‌شکه‌وتێکی سه‌ر کراوه‌یه‌ که‌ نزیکه‌ی کیلوومه‌ترێک درێژه‌ . له‌ نێو ئه‌شکه‌وته‌که‌دا ئاوی زۆر ، داڵآنی ئاو گیر ، شمشێره‌ سه‌هۆڵی زۆر و ئاوچکی سرۆشتی و زۆر جوانی لێیه‌. له‌ نێو ئه‌شکه‌وته‌که‌دا سه‌رسووڕهێنه‌ریژئومورفولوژیک ( زه‌وین ساختی) زۆر ده‌بینرێت؛ ڕه‌نگی به‌رده‌کان ، پێچ و لاریه‌کانی نێو ئه‌شکه‌وته‌که‌ و لێواره‌ به‌ یه‌ک چه‌سپیاوه‌کان چه‌ن به‌ش له‌ بنداری ئه‌شکه‌وتی به‌هه‌شت گرنگترین جوانیه‌کانی سه‌رسوڕهێنه‌ری ئه‌و ئه‌شکه‌وته‌یه‌ . جگه‌ له‌مانه له‌ جوانیه‌کانی ئه‌م ئه‌شکه‌وته‌‌ ده‌توانین ئاماژه‌ بکه‌ین به‌ ئه‌و گیا خۆدڕه‌وانه‌ی نێو ئه‌شکه‌وته‌که‌ .

 

 

 

 

 

گۆران ساڵح: سه‌ركه‌وتنی په‌رواز رقوكینه‌ی هاووڵاتیانی عه‌ره‌بی لێكه‌وته‌وه‌
 


گۆران ساڵح رایده‌گه‌یه‌نێت به‌شداریكردنی هاوسه‌ره‌كه‌ی له‌به‌رنامه‌ی عه‌ره‌ب ئایدڵ و سه‌ركه‌وتنی بوه‌ته‌ هۆی رقوكینه‌ی به‌شێك له‌هاووڵاتیانی عه‌ره‌ب.

هونه‌رمه‌ند گۆران ساڵح هاوسه‌ری په‌رواز حسێن به‌PUKmediaی وت: به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ك پاڵپشتی خۆم بۆ په‌رواز ده‌رده‌بڕم و ئه‌وه‌ی له‌توانامدا بێت بۆی ده‌كه‌م، ئه‌وه‌ی له‌ توانای مندایه‌ له‌هه‌ڵبژاردنی گۆرانی و چۆنییه‌تی ئه‌داكردن و شێوازی وتنی گۆرانییه‌كان.



گۆران ساڵح له‌باره‌ی هێنانی ناوی كوردستان له‌كه‌ناڵیMBC1 له‌به‌رنامه‌ی عه‌ره‌ب ئایدڵ له‌لایه‌ن هاوسه‌ره‌كه‌یه‌وه‌ ئه‌وه‌ی خسته‌ڕوو كه‌ په‌روازی هاوسه‌ری له‌به‌رنامه‌كه‌دا ناوی كوردستانی له‌ڕێگه‌ی ئالاَی كوردستان و ئه‌و نه‌خشه‌یه‌ی له‌ملیدا بووه‌ به‌رزكردوه‌ته‌وه‌و ئه‌وه‌ش وایكرد به‌شێك له‌هاوولاَتیانی عه‌ره‌ب رقوكینه‌ی خۆیان به‌رامبه‌ر گه‌لی كورد ده‌رببڕن، ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا بۆ ئێمه‌ی هونه‌رمه‌ند به‌شداریكردن و وتنی گۆرانی به‌زمانی شیرینی كوردی زۆر گرنگبوو، چۆن پێشمه‌رگه‌ خه‌بات ده‌كات و چینه‌كانی تری كۆمه‌ڵگا له‌هه‌وڵی به‌رزكردنه‌وه‌و ناساندنی كلتورو دابونه‌ریتی كورددان، ئێمه‌ش به‌هونه‌ر ئه‌و كاره‌ده‌كه‌ین.



هاوسه‌ره‌كه‌ی په‌رواز راشیگه‌یاند: ئه‌وه‌نده‌ی ئاگاداربم كۆره‌ك تلیكۆم و ئاسیاسێل له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌دان كورته‌ نامه‌كان بكه‌ن به‌خۆڕایی یان هه‌ر هیچ نه‌بێت نرخێكی كه‌متر له‌وه‌ی كه‌ ئێستا هه‌یه‌، به‌ڵام هه‌نگاوه‌كه‌ نه‌بوه‌ته‌ هه‌نگاوی كرداری و هیوادارین ئه‌و كاره‌ ئه‌نجامبده‌ن.راشیگه‌یاند: دڵنیام ئه‌ونازناوه‌ ده‌به‌ینه‌وه‌، ئه‌ویش به‌و توانایه‌ی كه‌ په‌رواز هه‌یه‌تی له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌موو دڵسۆزانه‌ی له‌پشت په‌رده‌وه‌ هاوكارمانن.

په‌رواز حسێن ساڵی 1986 له‌ دایكبوه‌و خه‌ڵكی قه‌ڵادزێیه‌و له‌هه‌ولێر گه‌وره‌ بووه‌، هه‌ر له‌هه‌ولێر قۆناغه‌كانی خوێندنی سه‌ره‌تای و ناوه‌ندی و دوا ناوه‌ندی ته‌واوكردوه‌، ئیستا خوێندكاری قۆناغی چواره‌می كۆلێژی هونه‌ره‌ جوانه‌كانه‌ به‌شی میوزك و له‌ ده‌نگ ده‌خوێنێت، خێزانداره‌و منداڵێكی هه‌یه‌ به‌ناوی گۆنا.

samakurd

بەهمەنی قوبادی فیلمە نوێیەكەی پێشكێش بە فەرزاد كەمانگەر و سانع ژاڵە دەكا



سینەماكاری كورد بەهمەن قوبادی فیلمی سینەماییی "وەرزی كەركەدەن" كە نوێترین بەرهەمیەتی، پێشكێش بە مامۆستا فەرزاد كەمانگەر و قوتابی سانع ژاڵە كرد. ئەمە بەپێی ڕاگەیاندنێكی بەشی ڕاگەیاندنی فیلمەكە كە وێنەیەكی بۆ ئاژانسی كوردستان بۆ دەنگوباس (ئاكانیوز) هاتووە.



فیلمی سینەمایی "وەرزی كەركەدەن" دوا بەرهەمی سینەماكاری بەئەزموونی كورد بەهمەن قوبادییە كە ئامادەی نواندنە، ئەو فیلمە چیڕۆكی شاعیرێكی كورد بۆ بینەر دەگێڕێتەوە كە لە رێگەی شیعرەكانیەوە بە شوێن ژیانی ونبووی خۆیدا دەگەڕێ.



ئەم فیلمە گێڕانەوەیەكی شاعیرانەیە كە درێژە پێدەری رێگەی فیلمسازیی دەرهێنەری فیلمی سینەمایی "كاتێك بۆ مەستی ئەسپەكان"ە كە دوای فیلمی سینەماییی "پشیلە ئێرانییەكان"، یەكەمین فیلمی سینەماییی خۆی لە دەرەوەی ئێران و بە سوودوەگرتن لە ئەستێرەكانی ناوداری سینەمای ئێران، ئەوروپا و توركیا بە ناوەڕۆكێكی شاعیرانە ساز كردووە.



لەو فیلمەدا بەهرۆز وسووقی ئەكتەری ناوداری سینەمای ئێران دوای 35 ساڵ دووری لە دنیای سینەما رۆڵی ئەو شاعیرە كوردە دەبینێ، هەروەها ئەكتەری بەتوانای ئیتالی "مۆنیكا بێلوچی" كە لە فیلمەیلی وەك"مالێنا" و "نەگۆڕاو"دا رۆڵی بینیوە، هەروەها "بێران سات" ئەكتەری بەناوبانگی تورك "یڵماز ئۆردوگان"، "بئێلجیم بێلگین" دوو ئەكتەری ناوداری توركی و "ئاڕش لەباف" گۆرانیبێژی بەناوبانگی ئێرانی بەشداریی تێدا دەكەن.



بەهمەن قوبادی فیلمەكەی بە "سانع ژاڵە" ئەو قوتابییە كوردەی شانۆی زانكۆی تاران كە لە رووداوەكانی 25ی بەفرانباری 1389 تاران رێكەوتی 13ی شوبات/فێبرایەری 2010 هاتە كوشتن، هەروەها فەرزاد كەمانگەر مامۆستای كورد كە لەلایەن حكوومەتی ئێرانەوە هاتە لەداردان، پێشكێش كردووە.



نواندنی گشتیی فیلمی سینەمایی "وەرزی كەركەدەن" لە ئەیلوول/سێپتێمبەری 2012 لە سینەماكانی ئەوروپا و وڵاتانی فڕەنسا، ئیتالیا، ئەڵمانیا و چەندین وڵاتی تر دەست پێ دەكا.



"وایلدبانچ" wildbunchلە كۆمپانیا بەرچاوەكانی بڵاوكەرەوەی فیلم لە ئاستی ئەوروپا، مافی بڵاوكردنەوەی ئەم فیلمەی لە ئەستۆیە و كۆمپانیای "بی.كی.ام" BKMئەم فیلمە لە سینەماكانی توركیا پێشان دەدا.



قوبادی ئێستە لە ئەمەریكا سەرقاڵی ئامادەكردنی قۆناغەكانی كۆتای فیلمێكی ترە بە ناونیشانی "چاو لە سەرێی كە". ئەم فیلمە یەكێكە لەو 10 كۆمەڵە فیلمە بە ناوی "خودا و مەزەب" كە 10 دەرهێنەر بە 10 مەزەبی جیاواز، لەم كۆمەڵەیەدا فیلمسازییان كردووە.

لە كۆمەڵە فیلمی "خودا و مەزەب"دا چەندین دەرهێنەری ناوداری سینەمای دنیا لەوانە ئەمیر كۆستاریكا، میرا نایێر، گیلێرمۆ ئاریەگا و چەندین دەرهێنەری تر بەشدارن كە بەشی تایبەت بە ئاینی ئیسلام لەم 10 كۆمەڵە فیلمەدا لەلایەن بەهمەن قوبادییەوە ئامادە كراوە.

سما کورد

له‌ناو په‌رله‌مانی ئه‌وروپا ده‌رهێنه‌رێكی كورد خه‌ڵاتده‌كرێت

 

 

 

فیلمی (به‌هه‌شته‌كانی عه‌ده‌ن) كه‌له‌ ده‌رهێنه‌ری كورد مانۆ خه‌لیل-ـه‌ به‌باشترین فیلمی ئه‌وروپا له‌به‌شی فیلمه‌ دۆكیۆمێنتییه‌كان خه‌ڵاتی (سیڤیس)ی میدیای ئه‌وروپای به‌ده‌ستهێنا كه‌ خه‌ڵاتێكی راگه‌یاندنی ئه‌وروپایه‌، فیلمه‌كه‌ش له‌نێوان 631 فیلم و له‌ 25 وڵاتی جیای ئه‌وروپا ده‌ستنیشانكراوه‌.

شه‌وی 9/10-5 له‌بینای په‌رله‌مانی ئه‌وروپا له‌ برۆكسلی پایته‌ختی به‌لجیكا به‌ئاماده‌بوونی ژماره‌یه‌ك له‌ گه‌وره‌ كه‌سایه‌تییه‌ سیاسییه‌كان و هونه‌رییه‌كانی ئه‌وروپا به‌تایبه‌تی ئه‌ڵمانیا، مه‌راسیمی دابه‌شكردنی خه‌ڵاته‌كه‌ به‌ڕێوه‌چوو، لای خۆشیه‌وه‌ پاش پیرۆزبایی لێكردنیان ئه‌نگێلا مێركڵ راوێژكاری ئه‌ڵمانیا سه‌ركه‌وتووه‌كانی خه‌ڵاتكردو مه‌راسیمه‌كه‌ش له‌لایه‌ن ژماره‌یه‌ك كه‌ناڵی ئه‌وروپاوه‌ په‌خشكرا.

خه‌ڵاتی سیڤیسی میدیای ئه‌وروپا پێشكه‌شی باشترین كاری ته‌له‌فزیۆنی و سینه‌مایی ده‌كرێت كه‌ چاره‌سه‌ری مه‌سه‌له‌كانی كۆچ و پێكه‌وه‌ ژیانی هاوبه‌ش له‌نێوان رۆشنبیران و ئایینه‌كانی ئه‌وروپا ده‌كات، هه‌روه‌ها نرخی ئه‌م خه‌ڵاته‌ش به‌ نه‌خت 40 هه‌زار یۆرۆیه‌.

فیلمه‌كه‌ی مانۆ خه‌لیل (به‌هه‌شته‌كانی عه‌ده‌ن) دوو ساڵ له‌مه‌وبه‌ر وێنه‌ی گیراوه‌و باس له‌ ژیانی پێنج خێزان ده‌كات كه‌ نیشتمانه‌كانیان جێهێشتووه‌و له‌ سویسرا ده‌ژین، له‌لایه‌كه‌وه‌ شه‌پۆله‌كانی ئه‌وین لێیانده‌دات و له‌لایه‌كی تریشه‌وه‌ خه‌ونه‌ ونبووه‌كانیان.

ئه‌م فیلمه‌ ژماره‌یه‌ك خه‌ڵاتی تری به‌ده‌ستهێناوه‌، له‌وانه‌ خه‌ڵاتی لوئلوئه‌ی سینه‌مای سویسرا له‌ساڵی 2011 دا، هه‌روه‌ها به‌شداریشبووه‌ له‌ ژماره‌یه‌ك فێستیڤاڵی تر له‌گرنگترینیان فێستیڤاڵی به‌رلینی سینه‌مایی-یه‌.

 

PUKmedia  

زیلان ئۆدەباشی: كورد لەسینەمای توركیدا وەك رەشپێستەكانی ئەمریكان

زیلان لەساڵی 1988 لە ئامەد، لە دایكێكی تورك و باوكێكی كورد لەدایك بووە. یێڵماز ئۆداباشی باوكی شاعیرێكی نێودارە. لە ئیزمیر چووەتە قوتابخانە، لەوێ لەساڵی 2002 نێوبانگی دەركرد. وێنەكانی لە چەندین گۆڤاری ژناندا بڵاوكرانەوە. لەساڵی 2006 بەشداری لە درامای تەلەڤزیۆنی و فیلمی سینەماییدا كرد. لەساڵی 2010دا بەشداری پێشبڕكێی شاجوانی ئاڤۆنی كرد و دووەم بوو.
زیلان ئۆداباشی، بە فیلم و جوانییەكەی سەرنجی خەڵكی توركیای بەگشتی بۆ لای خۆی راكێشاوە. دوای ئەوەی بەشداری لە 6 زنجیرە دراما و فلیمێكی سینەمایی كرد، لەفیلمی (قڕێژ)ی یوسف چەتین كە باسی جاشایەتی و رەوشی ژنان دەكات لە كوردستان، رۆڵی سەرەكی گێڕا . ئەو فیلمە مانگی رابردوو لە سینەماكانی توركیا نمایشكرا. ئێستا دایكە، بەڵام دوای ئەوەی هاوژینەكەی خیانەتی لێكرد متمانەی بە پیاوان زۆر كەم بووە. بۆ ئەو نە پارە و نە جوانی پیاو گرنگ نییە، بەڵكو”پیاوە دڵ پڕ سۆز و زیرەكەكان سەرنجم رادەكێشن”. سەبارەت بەكاركردنی لەبواری هونەریدا دەڵێ” دایكم پشتگیریم دەكات، بەڵام باوكم هەندێكجار هەندێك شت قبوڵ ناكات”. ئەو كە بەزەحمەت هەڤپەیڤین دەداتە رۆژنامە گەورەكانی توركیاش، لە هەڤپەیڤینێكدا لەگەڵ (رووداو)دا دەڵێ، پێیخۆشە بۆ كاری جیدی بێتە باشووری كوردستان. 

هەڤپەیڤین: محەممەد سەباتلی

رووداو: لەكوێ لەدایكبووی، لە كوێ گەورەبووی؟
زیلان ئۆدەباشی: لە شاری ئامەد لەدایكبووم، لە شاری ئزمیریش گەورەبووم.

رووداو: كاتێك قوتابی قوتابخانەی ناوەندی بووی بەشداری زنجیرە دراما و شانۆگەریەكانت كرد؟
زیلان ئۆدەباشی: بەڵێ لەوكاتەوە دەستم پێكرد، بەڵام هەر لە تەمەنی منداڵییەوە بێجگە لەكاری نواندن هیچ كارێكی دیكەم بەخەیاڵدا نەهاتووە. 

به رهه می نوی عه دنان که ریم ده گه ل کامکاره کان

 

 

رووداو-سلێمانی

هونەرمەندی گۆرانیبێژی كورد (عەدنان كەریم)رایگەیاند، لەگەڵ كۆمپانیای (ئاڤا میدیا) گرێبەستی ئیمزاكردووە بۆ بڵاوكردنەوەی دوایین بەرهەمی هونەریی (خاتوون)

رۆژی چوارشەممە 3/8 لەكۆنگره‌یه‌كیدا كە بۆ ناساندنی دوایین بەرهەمی خۆی لەگەڵ گروپی كامگارەكان بۆ رۆژنامەنووسانی سازكردبوو له سلێمانی‌ ‌ عەدنان كەریم گوتی كە خوازیارە له‌گه‌ڵ ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی‌ ده‌وامی‌ خوێندن سیدیه‌كه‌ی‌ بڵاو ببێته‌وه‌.

لەكۆنگرەكەدا ناوی گۆرانی نێو بەرهەمەكەی ئاشكراكردو رایگەیاند گۆرانییەكان كە سەرجەمیان شیعری عەبدوڵڵا پەشێون، به‌ناوه‌كانی‌ (چاوه‌ڕوانیی‌، خۆشم ده‌وێی‌ - خاتوون، دارستانی‌ سوتان، داگه‌ڕان، له‌به‌رده‌رگه‌، ئاواتێك‌و جوانیت)

بەرهەمی خاتوون، لەلایەن كامگارەكانەوە ئاوازو موزیكی بۆدانراوەو عەدنان لەگەڵ (سەبا كامگار) بەشێوەی دوێت گۆرانییەكانیان گوتووەتەوە.

ده‌رباره‌ی‌ تۆپبارانكردنی‌ ناوچە سنوورییه‌كان لەلایەن تورکیاوه گوتی " هه‌ر هێزێك ده‌ستدرێژی‌ بكاته‌ سه‌ركوردستان وه‌ك هونه‌رمه‌ند به‌رگریی‌ ده‌كه‌م‌و پێم ناخۆشه‌و هه‌میشه‌ دژی‌ ده‌وه‌ستمه‌وه‌"

 

چاو له‌ چه‌ند كورتیله‌ چیرۆكێكدا….

(1)

چاوی ئه‌ومان گۆڕییه‌وه‌ له‌گه‌ڵ خۆر. خۆر كه‌ هاته‌ نێو جه‌سته‌كه‌ی، بوو به‌ خه‌ڵووز و توایه‌وه‌، چاوی ئه‌ویش له‌ ئاسۆوه‌ وه‌ك رۆژێكی نوێ هه‌ڵات..

 

(2)

 

كه‌ له‌ جه‌سته‌ی مردووه‌ رۆح زیندووه‌كان ده‌گه‌ڕاین، به‌ هێواشی ئێسك و پروسكه‌كانمان له‌ گڵی ڕه‌ش جیا ده‌كرده‌وه‌، من ته‌نیا به‌ دوای سۆراغی چاوه‌وه‌ بووم، كه‌ كه‌لله‌ سه‌رێكم هه‌ڵكۆڵی، چاوێك كه‌وته‌خواره‌وه‌، دیوی ده‌ره‌وه‌ی دوایین وێنه‌ی سه‌ر ڕه‌شێنه‌ی تێدا هه‌ڵگیرا بوو كه‌ وێنه‌ی مرۆڤێكی دڕنده‌ بوو به‌ ته‌قاندنی ڕێژنه‌ی گولله‌وه‌ به‌ره‌و پێشه‌وه‌ ده‌هات، دیوه‌كه‌ی تر، هه‌زاران چاو روبارێك خوێنیان لێده‌رژایه‌ ده‌ریایه‌كی سوور.

 

(3)

 

به‌ بیرم نایه‌ت مردووی چاو كراوه‌م دیبێ له‌ ژیانم دا، ئه‌وه‌نده‌ لێی نزیك بوومه‌وه‌ فرمێسكه‌كانم ده‌ڕژانه‌ سه‌ر سینگی ئه‌و.. ماوه‌یه‌ك بێده‌نگ مام، گیانم سڕبوو، راپه‌ڕیم، چاوه‌كانی ئه‌بڵه‌ق، له‌ چاوی هه‌موو كه‌سێكه‌وه‌ كه‌ سه‌یرم كردووه‌ خۆم دیتوه‌، له‌ چاوی كراوه‌ی بابم دا هه‌موو دونیا.

 

(4)

 

هه‌میشه‌ پرو پرێسكه‌م كۆكردۆته‌وه‌، ده‌مه‌وێ له‌ترسی چاو ڕابكه‌م، له‌ هه‌موو چاوێك ده‌ترسم، چاوی مامۆستا، چاوی مار، چاوی دیوار،.. .. . چاوی.. .. .. . ئێواره‌ی دوێنێ چاوی دایكم هات و ته‌واوی چاوه‌كانی تری به‌زاند.

 

(5)

 

له‌ سه‌ر دارو قیسپی هه‌مووپه‌رژینه‌كانی دونیا بۆ به‌رگرتن له‌ هێرشی چاوه‌كان، ناڵ و سه‌ری كڵۆڵی ماڵات هه‌ڵواسراوه‌، له‌ نێو بازگه‌ی هه‌موو چاوه‌كاندا چاوه‌ پاك و سه‌ر ڕاسته‌كان، تیژ تیژ و بێ پرس به‌ناو قه‌دی په‌رژینه‌كان تێده‌په‌ڕن.

 

(6)

 

له‌سه‌ر تیڤیه‌ شڕو هوڕه‌كه‌ وه‌ك لێكۆڵه‌رێكی سیاسی ده‌دوا:

چاوی هه‌موو كه‌سێك نه‌مامێكی ناپاكی بۆ نیشتمان تێدایه‌، پێویسته‌ هه‌رچی زووه‌ به‌ بای نه‌ته‌وایه‌تی ئه‌ونه‌مامه‌ له‌ ڕه‌گه‌وه‌ ده‌ربكێشرێ.

به‌ چاوی دڵ و عه‌قڵ و دیده‌وه‌ سه‌یرمان ده‌كرد، هه‌موو نه‌مامه‌كانی چاوی ئه‌و په‌لكێكی پاكیزه‌ییان پێوه‌ نه‌مابوو.

 

(7)

 

ڕێك له‌ به‌رامبه‌ر ئه‌و وه‌ستا بووم ، كه‌ ئاوڕم لێدایه‌وه‌ سه‌یری منی ده‌كرد، چاوه‌كانی هێنده‌ جوان به‌ ناخی مندا شۆڕببونه‌وه‌، ده‌تگوت چه‌شنی ئه‌ستێره‌یه‌كن له‌ شه‌وێكی ئه‌نگوسته‌چاودا به‌ره‌و ڕووم ئاشنا ده‌بێَ. یه‌ك دوو جار خۆم ده‌خسته‌ په‌راوێزو وامداده‌نا كه‌ بێئاگام، كه‌ به‌ تیله‌ی چاوه‌كانم لێمده‌ڕوانی تین و تروسكای چاوه‌ گه‌وره‌كانی زێتر ده‌چوونه‌ دڵمه‌وه‌، هه‌ستم كرد بۆ یه‌كه‌م جاره‌ چاوێك و خۆشه‌ویستییه‌كه‌ی سه‌رنجم راده‌كێشێ و كه‌مه‌ندكێشم ده‌كات. نێوانی چاوی من و چاوی ئه‌و ته‌نیا شه‌قامێكی جووت سایدی ئه‌وبه‌رو ئه‌مبه‌ر بوو، هه‌ستده‌كه‌م له‌ نێو شه‌قامی هه‌ردوو چاوی ئه‌ودا پیاسه‌ ده‌كه‌م، زێتر تێم ده‌ڕوانێ، ڕێك به‌رامبه‌ری ده‌په‌ڕمه‌وه‌، له‌ به‌رامبه‌رم چاو داناخا، ته‌نانه‌ت ده‌ڵێی سێره‌ی له‌ چاوی منه‌وه‌ داگرتووه‌، ترووكانی ساتێكیش هه‌ستپێناكه‌م، ده‌چمه‌ پێشی، نێوانی برژانگی من و ئه‌و، بستێك و چه‌ند په‌نجه‌یه‌كه‌. چوار پێنج جار هه‌ناسه‌ ده‌خۆمه‌وه‌. به‌خته‌وه‌ری له‌ دیده‌ی ئه‌وده‌بینم. ده‌مه‌وێ بێمه‌گۆ، ناتوانم.. هێشتا من ڕاماوم له‌ چاوی ئه‌و و ئه‌ویش هه‌روا، زمانی جوڵه‌یه‌كی لێپه‌یدابوو، یه‌كسه‌ر شا گه‌شگه‌بووم له‌ خۆشیان. هه‌ر چاومان له‌ چاوی یه‌كتر بڕیوه‌، به‌ ئه‌سپایی فه‌رمووی:

قوربان به‌ زه‌حمه‌تی نه‌زانی ده‌مێكه‌ وه‌ستاوم، كه‌سێ نه‌بوو بمپه‌ڕێنێته‌وه‌ ئه‌و به‌ر شه‌قامه‌كه‌، به‌ یارمه‌تی خۆت !!!؟

سما کورد

عەرشی خودا...شعر : باکۆ جەلال

زه‌مانێک بۆ سه‌رخۆشی ئه‌سڵه‌کان" خه‌ڵاتی باشترین فیلمی له‌ فیستیڤاڵی "که‌ن" وه‌رگرت. ره‌نگه‌ له‌به‌ر ئه‌وه‌ بوو که‌ فیلمه‌که – که‌ هێنانه‌ سه‌ر شانۆی ڵڕ له‌ ئازاری ڵێنج هه‌تیوه‌ که‌ له‌ ناو کێوه‌کانی سنووری ئێران و عێراق‌دا ڵه‌له‌قاژه‌یان بۆ ژیان ده‌کرد- ناوی فیلمی ئێرانیی لێنرابوو. خه‌ڵکێکی که‌م سه‌رنجیان بۆ ئه‌وه‌ چوو که‌ زمانی فیلمه‌که‌ له‌ بری زمانی فارسی، کوردی بوو. "سه‌رخۆشی ئه‌سڵه‌کان" بوو به‌ یه‌که‌مین فیلمی زمانی کوردی، زمانێک که‌ له‌ ساڵی 1940وه‌ له‌ قوتابخانه‌کانی ئێران قه‌ده‌غه‌ کراوه‌، به‌م هۆیه‌وه‌ ده‌ستی به‌ ئازادیی نێونه‌ته‌وه‌یی گه‌یی. ‌
له‌و کاته‌ به‌دواوه‌، قوبادی ته‌مه‌ن 38 ساڵ، به‌ فیلمه‌ بێ هاوتاکانی "گۆرانیه‌کانی نیشتمانی دایکیم" (2002) و "کیسه‌ڵه‌کانیش ده‌فڕن" (2004) بوو به‌ که‌سایه‌تیی ناونه‌ته‌وه‌یی سینه‌مای کورد و گیانی وه‌به‌ر سه‌نعه‌تی سینه‌مای ناوچه‌ کوردنشینه‌کانی ئێران و ئێراق نا که‌ هیچکات نه‌یانبووه‌. جه‌مشیدی ئێکرامی، مامۆستای به‌شی فیلم له‌ زانستگای ڤیلیام ڵێترسۆن ڤاین له‌ نیوجێرسی ده‌ڵێ قوبادی له‌ ڵاڵ ده‌رهێنه‌ره‌ کورده‌کانی تری وه‌ک هونه‌ر سه‌لیم (ڤۆدکا لیمۆن) و جوانۆ رۆژبه‌یانی (ژیان) "سه‌ره‌نجام توانیویه‌تی ده‌نگێکی ئاشکرا و به‌هێز بێ بۆ حه‌شیمه‌تی له‌بیرکراو و گه‌وره‌ترین که‌مایه‌تیی نه‌ته‌وه‌یی له‌ رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌راست".

شوان په‌روه‌ر و شه‌ریف قه‌یران فیلمێك له‌باره‌ی هه‌له‌بجه‌ به‌رهه‌م دێنن.

در جواب آسو= که این مطلب ( طبقه بندی زبانها)را از روی تعصب پنداشته

در جواب شما و همه علاقمندان متن کامل مقاله را می گذارم که مطالعه بفرمائید و نظر خود را بنویسید ، به امید استفاده همه و بیداری و خودباوری کسانی که خود را باور ندارند مانند " آسو " که این مطلب را از روی تعصب می داند و گفته: این مطلب از روی تعصب است. دوست گرامی مقاله را که ما ننوشتیم ، بلکه یک مجله معتبر بین المللی چاپ کرده که توسط یک نویسنده معروف نوشته شده است، اگر دوست داشتی مقاله را به زبان اصلی هم در وب قرار می دهیم ( اگر می تونی استفاده کنی!!!) . ما چند دانشجوی کورد هستیم در دانشگاه علامه که زبانهای مختلف می خوانیم و هر کسی با توجه به رشته خود مقالات را ترجمه می کند، این مقاله نیز توسط یک دانشجوی کورد مسلط به زبان فرانسه ترجمه شده است .

موفق باشید.

در جواب " میثم کورد"  ( meysam kurrd )و " سلاو"

میثم کورد : منبعتون چیه؟

سلاو : منابع را ذکر کنید.

ضمن تشکر فراوان از دقت نظرتون و خواندن مطالب به عرض می رسانیم :

مطلب را در پاسخ به رامین قرار دادیم ، قبلا به صورت کامل و با ذکر منبع مطلب را ارائه داده بودیم ، می توانید به نوشته های پشین شهریور ۸۷ مراجعه کنید.

و اینک ذکر منبع و نویسنده مقاله که یک مجله معتبر بین المللی است و همچنین نام نویسنده که یک نویسنده نام آشنا در جهان مطبوعات است :

منبع : مجله بین المللی  le français dans le monde no 355 janvier 2008

^{نوشته ی:پروفسورلوئی ژان کالوه}

^{باز هم متشکرم ، به ما سربزنید ، منزل خودتونه.}

^{کورد علامه : وب سایت دانشجویان کورد دانشگاه علامه طباطبائی / تهران بزرگترین دانشگاه علوم انسانی خاورمیانه}

                                       معرفی چندسایت جدید کردی

 ۱-                               http://akademiyaziman.com/ 

 

Mînak: Gulanê xwar.

Ez diçim.

Belgên daran weşîyan.

Peydakirna subjekta wan hersê tevgehan, bi formula jor dê wiha bi.

Ez/em dê ji tevgeha yek bipirsîn: Kê xwar? Bersîva pirsê dibe “Gulan”, û Gulan dibe subjekta tevgehê(hevokê). Wek tê xuyakirin “Gulan” xîm, bingeh, binyata tevgehê ye. Û ser gotinakir(xwar) dixebite.

Subjekta tevgeha duyan ji: Dîsan ji formula jorê dê bilivîn: Kî diçe? Bersîv dibe “ez”û ez dibe subjekta tevgehê anji dibe xîm anji bingeha tevgehê.Wek tê dîtin disan ser gotinkirê(diçe) kardike.

Mînaka sêyan ji: Dîsan dê ji formula jorê bilivîn, lê wê care şuna kê/kî ez dê gotina çi denim ber gotinakir, û bipirsim: Çi weşîyan? Bersîv dibe “Belgên daran”, li vir ji “Belgên daran “ dibe subjekta tevgehê anji dibe bingeha, xîm, temel,esas anji binyata tevgehê.

Subjektên tevgehên jor hatîne destnîşankirin, hemî aşkire û aktivîn.

Wek weşartî ji dê wiha bi:

-Gelo Ferhadî nan xwar? Tevgehek pirsî ye. Cihê her gehekê aşkire ye. Ferhat(subjekte-bingehe) xwar ji gotinakir e. Bersîv dana wê tevgehê kurtî dê wiha bi: Mirov dikare bêji” Erê xwar”, û mirov dikare bêje: Belê xwar. Li herdu rewşê de subjek ne hatîye karînan bersîv bi kurtî hatîye dayîn. Rewşên wiha de, subjektê(bingeh)dikare hêsanî bên weşartin. Wek minaka “Belê xwar” anji Erê xwar de subjek hatîye weşartin, Eger tevgeh bi hemi gehan ve bê karînan, divîya wiha bûya: Belê Ferhadî nan xwar.

Anji wek forma fermanî de ji subjekt(bingeh) weşartî ye. Minak: bixwe-biçe-rabe-bike….. li vir subjekt weşartî ye. Vekirna vê wihaye: Tu bixwe ye,anji Tu biçe ye. Lê rewşên wiha de subject-bingeh nayên karînan weşartî dimînin.

Subjek (bingeh) nav tevgehê(hevok) de dikare wek forma pasiv ji ravesti: Name bi min, hate nivîsandin. Wê tevgehê de pirsa subjekt peydakirnê ji wiha ye: Name bi kê hate nivîsandin? Bersiv dibe”min” ew ji subjekta(bingeha) tevgehê ya pasiv e.

Mabesta min bi çavek din nêrîna mijarê ye.Ne ku ji termên rêzmanê kurdî-kurmancî re sergêjî anji tevelhevîyek peydakirin ne.Berovajîyê ve hîvî û mabesta min ev e, mijar bi vî awayî, piçek din ronîtir û zelaltir bibe.Hîvîdikim wek min xwestî hatî bi cih.

Mustafa Kaplan

تکمیل مطلب " بزرگان ملت کرد"

با توجه به اینکه در مطلب قبلی بزرگ مردان کرد نام برده شده بودند خانم " گه شین" زحمت کشیدند و با ذکر نام برخی از بزرگ زنان تاریخ کرد مطلب را کامل نموده اند. :

خاتون عصمت ایوبی نوه ی صلاح الدین ایوبی :تاسیس بزرگترین مدرسه علوم دینی در بغداد
خاتون خورشید مریوانی مادر شاعر معروف قانع مریوانی کتاب با ارزشی در آداب خانه داری و آشپزی سنتی خودمان نوشته است (من نخوندمش )

خاتون شاناز ،دختر مولانا یعقوب اردلان وی در جریان حمله ی قزلباشها شهامت بسیار زیادی از خود نشان داد .
خانزاد ،حکمران امارت سوران در قرن 12 می زیسته و مدتهای طولانی امورات سورانها را اداره کرد و هیچگاه تسلیم عثمانی ها نشد .
دولت خانم ،همسر عز الدین محمد حاکم لرستان ،پس از فوت همسرش حکمرانی لرستان را بر عهده داشت وی در 716 هجری میزیسته.

روناک یاسین مریوانی ،استاد و پژوهشگر دانشگاههای هاروارد و دوبلین ،سال 1299در یکی از روستای مریوان به دنیا آمد و در 1381هجری شمسی در واشنگن در گذشت .

زه ری یوسف متولد تفلیس در 1966 میلادی دکترای خود را از دانشگاه لنینگراد اخذ نمود در حال حاضر در هامان دا نشگاه در قسمت کرد شناسی مشغول به تدریس است .
فاطمه ایوبی در سال محدث بزرگی بود و فاطمه خان اداره منطقه ی رو انداز را تنا آخر عمر بر عهده داشت
فاطمه قه ره جنگ آور کرد . وی در جنگ بین قیصر روسیه و ارتش ترکیه جنگید.
فاطمه الکردی فرزند احمد آلکری سیاستمدار بزرگی بود .

قدم خیر فیلی او نیز جنگ آور بود قیام بزرگی ترتیب داد و 5 سال در نقابل رضا مقاومت کرد و سر در زندان رضا شاه در گذشت .

لیلی بدر خان هنر مند و موسیقی دان .

ماه اشرف اردلان (مستوره اردلان ) شاعر معروف کرد .

ماها نه رگز وبرا حلیم جنگ آور کرد در مقابل ارتش ترکیه .

والیه خانم دختر امان الله خان وی نیز به اداره ی امور کردستان بعد از مرگ همسرش پرداخت
...

و این تحقیقات من تا ادامه دارد البته برای بعد از امتحانات ترم تابستانم .

فرستنده : گه شین خانم از وبسایت " گه لاریزانی گه شین"

با سپاس فراوان از ایشان امیدوارم مورد استفاده قرار بگیرد و بقیه خوانندگان وبسایت کورد علامه نیز برای ما مطالب خود را در زمینه زبان فرهنگ و ادب کردی ارسال نمایند.

ملت کرد همانند کلیه ملل جهان دارای افتخاراتی بس عظیم است. فرزندانی در دامن آب و خاک کردستان پرورده شده اند  که نه تنها جامعه و ملت خود بلکه ملل دیگر هم از آنها بهره برده اند.

 کردها سردارانی چون «اشپوئن» « آریو برزن» «صلاح الدین ایوبی » «صارم بگ»

 وصحابی  چون «گابان»

و علمائی چون «ابن خلکان» «ابن قتیبه دینوری» «ابن اثیر» «قزلجی»

 و قاریانی چون «عبد الباسط»

و شعرائی چون «خانی» «حاج قادر کویی» «نالی» «په شیو» «موید زاده»

و فیلم سازانی چون «یلماز گونایی» بهمن قبادی»

 و رمان نویسانی چون «ابراهیم احمد» یاشار کمال» و نویسندگانی چون «بدلیسی» «قره داغی» «عقاد»  »بدر خان»

 و مترجمانی چون «محمد قاضی» «هه ژار» «خرم دل» «ابراهیمی»

و مبارزانی چون «شیخ سعید» «شیخ شمزینی» «احسان نوری پاشا» «شریف زاده» «معینی» «بارزانی بزرگ»

 و عرفایی چون« شیخ سراج الدین» «حسام الدین»  «شیخ عبید الله» و.......... داشته است.

باید مسلمین غیر کرد بیش از کردها به «صلاح الدین ایوبی» افتخار کنند. تا جهان باقی است مسلمین در تاریخ و تفسیر مدیون «ابن اثیر» و قاریان قران شاگرد «عبد الباسط» خواهند بود.

تاریخ ادب فاقد صد نفر مثل «خانی»  «نالی» و «مولوی» است وایران به وجود «هه ژار» و «محمدقاضی» افتخار می کند.

سه روک بارزانی : جوان کورد از جوانان دنیا چیزی کم ندارد ، ادامه مطلب را به زبان کردی با حروف لاتین بخوانید :

Serok Barzanî: Ciwanên Kurd ne kêmî ciwanên din yê Cîhanê ne

Serokê kurdistanê Mesûd Barzanî, pêşwazîya hemwelatîyê kurd yê firrokevan Nerîman Enwer û tîma wî ya alîkar kir. Nerîman Enwer û tîma xwe firrokeyek dirist kirine û ev firroke dikare du kesan bihilgire.

Firrokeya van xortan di demek kêm de difirre û di demek kêm de dadikeve. Polîs jî dikarin vê firrokeyê bi kar bihînin û wezareta şarevanîyê jî dikare wê bi kar bihîne.

Di vê dîdara han de parêzgarê Hewlêrê Newzad Hadî jî amade bû û Nerîman Enwer, di vê dîdarê de behsa çawanîya diristkirina vê firrokeyê kir.

Nerîman Enwer got, ku gerek dest bi şoreşa zanînê û teknologiya jî bihê kirin û serokê kurdistanê destxweşî li wî û tîma wî kir.

Serokê kurdistanê got, ku heger derfet ji ciwanên kurd re hebe, ew dikarin di gelek waran de dahênanê bikin û ew bi ti awayî jî, ne kêmî ciwanên din yên cîhanê ne.

Serokê kurdistanê got, ku ya giring hebûna bawerîya bi xwe ye û ev karê ku van ciwanan encam dane, cihê şanazîya milletê kurd e.

Serokê kurdistanê got, ku ew dê bi hemû awayî piştgirîya van ciwanan bikin, da ku ew ê karên xwe berdewam bikin û di vê dema nêzîk ya pêş de, dêrendazek (merasîmek) mezin ji bo pêşandan û pêşwazîkirina vê firrokeyê saz bikin.

Di raporekê de rojnameyek Amerîkî behsa pêşketina berçav ya Herêma Kurdistanê dike û bi welatên Ewropayî re wê dişibhîne.

Di raporekê de rojnameyek Amerîkî behsa pêşketina berçav ya Herêma Kurdistanê dike û wê bi welatên Ewropayî dişibhîne.

Rojanmeya Weekly Standard ya Amerîkî di hejmara xwe ya nû de û di raporekê de wiha dinivîsîne, “Me di serdanek kurt de bo Herêma Kurdistanê ku 4 milyon û 500 hezar kes ji koma 30 milyon akinciyên Iraqê pêk tîne, wêneyeke cuda li beşên din yên Iraqê dît”.

Di raporê de wiha hatiye nivîsandin, “Li Herêma Kurdistanê mirov hest dike ku hêminiyek bi Rojhilatê Navîn ve diyar e û gefa terorîstan nagihîje wê, berevajî Bexdayê Amerîkî bi cil û bergên taybetî yên xwe di nav herêmê de hatin û çûnê dikin”.

Herêma Kurdistanê hêzên ewlehî û pêşmerge giring dizane, dûr ji tev pirsgirêkên beşên din yên Iraqê ye, kurd berevajî Ereban sipasiya Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê (DYA) dikin ku ji destê rejîma Sedam azad kirine.

Her wiha raporê daye xuya kirin ku pêşketinên Hewlêrê û rewşa giştî ya Iraqê li hev cuda ne, balefirxaneya wekî ya Kenedî ya New Yorkê, banka, bazarên nû, avahî û hotel û tev pêşketinên vî bajarî wekî Ewropayê ne.

            (کورد بوک) ۲۰ کتیب

 (معرفی چند کتاب کردی) ۲۰ کتاب

( التعرف علی کتب کردیه)  : ۲۰ کتب

۱-

گوڵبژێري  ئةدةبي كوردي (شيعري كوردي

---

۲-

سةما له ناو ئاگردا (شيعري كوردي)

---

۳-

بةرژةوةند (ئامۆژگاري

---

 آموزش زبان کردی و نمایی از آن در خیابان های شهر دیاربکر ( آمد ) در کردستان ترکیه

 

Şaredariya Amedê bi panoyan li kolanên bajêr dest bi dersê kurmancî û zazakî kir.

Şaredariya mezin ya Amedê li ser pnoyên mezin û li seranserê bajêr anatomiya mirovî bi kurmancî û zazakî nivisand û bi vê yekê fiîlen dest bi dersên kurdî kir.